جامعه امروز نیازمند هدایتگری به سبک حضرت لوط (ع)

| سیدمجتبی روشنایی* |

وَجَآءَهُ قَوْمُهُ یُهْرَعُونَ إِلَیْهِ وَمِن قَبْلُ کَانُواْ یَعْمَلُونَ السَّیِّئَاتِ قَالَ یَقَوْمِ هَؤُلَا ءِ بَنَاتِى هُنَّ أَطْهَرُ لَکُمْ فَاتَّقُواْ اللَّهَ وَلَا تُخْزُونِ فِى ضَیْفِى أَلَیْسَ مِنکُمْ رَجُلٌ رَّشِیدٌ (هود ۷۸)

آیاتی از سوره ی هود در قران به حضرت لوط اشاره دارد و ماجرای این پیامبر را در مواجهه با قومش شرح می دهد، نکاتی در این آیه وجود دارد که مغفول مانده هست این نکات رازهای از هدایت گری پیامبر خدا نشان می دهد که می توان گفت در هر جامعه که این شیوه ی هدایت گری از سوی هادیان جامعه به سوی آرمان های قرانی بکار گرفته شود گره گشای مشگلات بسیاری از آن جامعه خواهد شد و بجرات میتوان گفت دستاورد این روش هدایت گری پیامبر میتواند راه درمان معضلات اقتصادی و اجتماعی و فرو کاستن فاصله  های طبقاتی باشد . نکته ی قابل توجه در این آیات صراحت این آیات بر مراد هست بخلاف بسیاری از دلالت ها و برداشت های که از آیات می شود که دلالت ضمنی و غیر مستقیم دارند و بوسیله ی روایات و با تلاش های  مفسرین مراد منظور را افاده می دهند .

 باید توجه داشت که انبیاء الهی که هر کدام در صدد هدایت قوم  جامعه یا بشریت بودند آزمون های را پشت سر گذاشته اند و به گونه ی طبق آیات قران  جزء مخلوقات برگزیده ی خداوند بوده اند .خداوند ابراهیم (ع) را بنحوی مورد آزمایش و ابتلاء قرار می دهد و این پیامبر الوالعزم از قربانگاه فرزند خود سر بلند بیرون می آید خداوند ایوب پیامبر را دچار سختی های بسیاری میکند ایوب بیمارمیشود، بیماری طوری بود که کرم در هفت اندام ایوب می افتد، طوری که مردمان شهر جمع می شوند  و می گویند ما می ترسیم بیماری تو به ما و فرزندانمان سرایت کند.از این شهر برو.با خواری او را از شهر بیرون می برند. بله این سختی ها و رنج ها در مسیر هدایت گری برای انبیاء وجود داشته و با مراجعه به آیات و روایات می توان زحمات انبیاء را ملاحضه نمود و همینطور رنج ها و سختی ها ی پیامبر اسلام برای هدایتگری مردم در قران و تاریخ اسلام قابل مشاهده هست .

اما نکته ی مهم در شیوه ی هدایت گری حضرت لوط وجود دارد که این پیامبر عظیم الشان را معیاری برای سنجش صداقت هادیان نسل های بعد و آیندگانی  که ارتباطشان با وحی بوسیله ی ختم نبوت قطع شده است قرار داده است و می توان گفت خداوند با داستان  لوط پیامبر در بین آیات سوره ی هود مدعیان هدایت مذهبی و قرانی  جامعه به سوی آرمان های الهی را مورد خطاب قرار داده است .

در آیه ی ۷۸ سوره ی هود قران کریم چنین میفرماید:

 وَجَآءَهُ قَوْمُهُ یُهْرَعُونَ إِلَیْهِ وَمِن قَبْلُ کَانُواْ یَعْمَلُونَ السَّیِّئَاتِ قَالَ یَقَوْمِ هَؤُلَا ءِ بَنَاتِى هُنَّ أَطْهَرُ لَکُمْ فَاتَّقُواْ اللَّهَ وَلَا تُخْزُونِ فِى ضَیْفِى أَلَیْسَ مِنکُمْ رَجُلٌ رَّشِیدٌ (هود ۷۸)

ترجمه:

و قوم لوط، که سابقه‌ى کارهاى بد داشتند، به سرعت به سراغ او آمدند. گفت: اى قوم من! اینها دختران منند،  آنها براى شما پاک‌ترند، پس از خدا پروا کنید  و مرا در پیش میهمانانم رسوا مسازید، آیا در (میان) شما یک نفر رشید (جوانمرد) وجود ندارد؟ (که بجاى گناه ازدواج را بپذیرد)؟

این آیه بیان گر این مطلب هست که قوم لوط پیامبر مرتکب گناه مد نظرآیه می شدند اما لوط پیامبر در عین حال بین قوم خود مانده بود و برای هدایت قومش تلاش می کرد باز جالب توجه است که فرستادگان خداوند قبل از آنکه مهمان لوط پیامبر شوند نزد ابراهیم علیه سلام رفته بودند و انحضرت بعد از اگاه شدن از قصد فرستادگان الهی و قطعیت عذاب برای قوم لوط پیامبر در صدد شفاعت آنها بر می آید و با فرستادگان خداوند به مجادله می پردازد تا آنها را از عذاب قوم لوط منصرف کند و این دلسوزی به مردم  و سعی و تلاش برای نجات این مردم ویژگی مشترک این دو پیامبر بوده است .

از آیه چنین بر می آید که قوم لوط به درخواست های لوط پیامبر جواب مثبت نشان نداده بودند و به آیین الهی وی نگرویده بودند و عملا جزءکفار محسوب می شدند و لوط پیامبر در درون مردمی که کفار بودند و مرتکب گناهانی می شدند که بتعبیر قران: فَلَمَّا جَآءَ أَمْرُنَا جَعَلْنَا عَلِیَهَا سَافِلَهَا وَأَمْطَرْنَا عَلَیْهَا حِجَارَهً مِّن سِجِّیلٍ مَّنضُود(۸۲هود)ترجمه: آن سرزمین را زیر و رو کردیم و بارانى از سنگ‏هایى از گِل‏هاى لایه لایه بر آنها فرو ریختیم.

آری قوم لوط پیامبر کفاری بودند که عذاب الهی بتعبیر قران  آن  قوم را زیرو روکرد و نابودشان ساخت .اما چیزی که از این آیات قران و داستان قوم لوط  پیامبر باقی مانده شیوه ی هدایت گری لوط پیامبر است.

لوط پیامبر بعد از مدت زمانی که عذاب الهی در مورد قومش قطعیت یافته درون این مردم زیسته است و تمام  تلاشش را برای هدایتشان و جلو گیری از منکر بکار برده است تا جایی که در مواجهه با این افراد و بعنوان ابزار هدایت نسبت به قوم خود گفته اند: یَقَوْمِ هَؤُلَا ءِ بَنَاتِى هُنَّ أَطْهَرُ لَکُمْ(۷۸هود) ای قوم و ای کفار و ای کسانی که مرتکب گناهانی می شوید که جزای آن  نابودی و زیرو رو شدن سرزمینتان خواهد بود دختران من برای شما پاکتر هستند ولوط پیامبر دخترانش را برای قومش عرضه می دارد تا  نجاتشان دهد  اما در چگونگی تفسیر این آیه اختلافاتی وجود دارد اما قدر مسلم اینست که لوط پیامبر به اندازه همه ی افراد قومش دختر نداشته است و آنها تعدادشان زیاد بوده چون اگر تعدادشان کم بود لوط پیامبر نمیگفت کاش قدرتی بر شما داشتم و جلوی تعرضتان به میهمانانم را میگرفتم واگر تعدادشان کم بود اهل لوط با میهمانانش قدرت کافی بر آنها را می داشتند .

اما اینکه آیا قصد پیامبر این بوده که فقط چند نفر با دخترانش ازدواج کنند در صورتی که آیه بیان کننده ی این مطلب است که وَجَآءَهُ قَوْمُهُ یُهْرَعُونَ إِلَیْهِ یعنی کل قوم یهرعون الیه (یهرون  :شهوت لجام گسیخته)آیا با تزویج چند نفر شهوت لجام گسیخته ی کل قوم فروکش میکرد؟

بنظر تعبیر از مراد  آیه به تزویج چند نفر از کفار قوم با دختران پیامبر نمی تواند دقیق باشد و احتمال دارد که پیامبر دخترانش را در اختیار کفار قوم خود قرار داده تا همه ی آنها با دخترانش ازدواج کنند و این کار قبحی نداشته و اگر داشته به اندازه ی نبوده که عذابی همچون جعلنا علیها سافلها در پی داشته باشد .

صرف نظر از سرگذشت لوط پیامبر و قوم او و نابودی آن قوم نکته ی قابل توجه شیوه ی هدایتگری لوط  پیامبر می باشد قران کریم در مورد لوط پیامبر میفرمایند: وَ نَجَّیْناهُ وَ لُوطاً إِلَى الْأَرْضِ الَّتی‏ بارَکْنا فیها لِلْعالَمینَ وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَیْنا إِلَیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ إِقامَ الصَّلاهِ وَ إیتاءَ الزَّکاهِ وَ کانُوا لَنا عابِدینَ (انبیا/۷۱و۷۳)  

قران کریم در این آیه میگویید ما لوط را امام قرار دادیم که هدایت می کرد به امر ما و مشخصا مراد از امر خدا احکام و همان چیزی هست که لوط پیامبر به آن دعوت می کرد این آیه ویژگی امام و رهبر بودن لوط پیامبر را بیان می کند.

از آنجایی که لوط پیامبردر صدد اجرای احکام الهی بود و این احکام فقط شامل مجازات اعدام،حبس و زندانی کردن ،اموزش عبادت ،گرفتن زکات و نهی از ممنوعات نبود لوط خود را بالاتر از قوم خود  که درونشان زندگی می کرد نمی دانست  تا جایی که به کفاری که مامور به هدایتشان بود دخترانش را عرضه می کند ومیفرماید: یَقَوْمِ هَؤُلَا ءِ بَنَاتِى هُنَّ أَطْهَرُ لَکُمْ(۷۸هود)مشخصا پیامبران و اولیاء خدا وقتی داعیه ی هدایت بشری و امامت قوم خود را دارند در راستای هدایت الهی همه چیزشان را فدای هدف می کنند منادیان هدایت و داعیان آن نیزکه خود را پیرو اولیاء خدا میدانند وعمل کننده به ارزش های الهی که بوسیله ی انبیاء بدست بشر رسیده است  باید همانند آنها عمل کنند.

پرسش اینست که این آیه ی سوره ی هود چه تفاوتی با آیات دیگر قران کریم دارد آیا این آیه باید نادیده گرفته شود و یا باید هادیان قوم بسوی اهداف الهی همچون انبیاء به خواست قران لبیک گویند وبه  آیه ی شریفه ی ۷۸ سوره ی هود جامعه ی عمل بپوشانند .طبیعتا وقتی  منادیان الهی اهل خود را بر بزهکاران جامعه عرضه کنند  تنیدگی طبقاتی درون جامعه روی خواهد داد علاوه بر اینکه مسیر هدایت الهی هموار تر خواهد شد وقتی هادیان بزهکاران را نیز همچون اولیاء خدا از خود بدانند آنگاه همچون ابراهیم (ع) به شفاعت آنها برخواسته اند و آنها را از مجازات ها نجات داده اند .

وَجَآءَهُ قَوْمُهُ یُهْرَعُونَ إِلَیْهِ وَمِن قَبْلُ کَانُواْ یَعْمَلُونَ السَّیِّئَاتِ قَالَ یَقَوْمِ هَؤُلَا ءِ بَنَاتِى هُنَّ أَطْهَرُ لَکُمْ فَاتَّقُواْ اللَّهَ وَلَا تُخْزُونِ فِى ضَیْفِى أَلَیْسَ مِنکُمْ رَجُلٌ رَّشِیدٌ (هود ۷۸)

• دانشجوی ارشد فلسفه و کلام اسلامی و طلبه ی درس خارج حوزه