ملکیان: هزینه اخلاقی عمل کردن زیاد شده است
مصطفی ملکیان: بشر امروز نمی‌داند که احترام و عمل کردن به گزاره‌های اخلاقی می‌تواند روح و روان او را برای تعالی و رشد انسانی مهیا کند حال آنکه حقوق و قانون که رفاه مادی را برای او به ارمغان می‌آورد، فقط جسم او را به آرامش نزدیک می‌کند. دلیل این اتفاق ناخجسته این است که افراد متوجه نیستند که درک بنیان‌های اخلاقی به عوض شدن خود افراد کمک می‌کند اما توجه صرف به‌حقوق فقط ضامن تغییر جامعه خواهد شد. برای اینکه اخلاق در جامعه نهادینه شود باید کارکردهای اخلاقی روشن و واضح شود و مردم طبعات آن را به‌گونه واضح ببینند.
* ملکیان، مصطفی. هزینه اخلاقی عمل کردن زیاد شده است؛ گفت‌وگو با مصطفی ملکیان پژوهشگر حوزه اخلاق ، روزنامه تهران امروز، یکشنبه ۱۴ مهر ۱۳۹۲
در حاشیه سومین «همایش مهر مولانا» با مصطفی ملکیان درباره اینکه چرا اخلاق در قیاس با منابع هنجارگذار دیگر نهادینه می‌شود به گفت‌وگو پرداختیم. این پژوهشگر اخلاق معتقد است یکی از دلایل به حاشیه رفتن اخلاق این است که هزینه اخلاقی عمل کردن در جامعه ما زیاد شده است.
نظام اخلاقی جدی گرفته نمی‌شود
ملکیان در پاسخ به این پرسش که چرا اخلاق در بسیاری از جوامع در قیاس با منابع هنجارگذار دیگر در درجه دوم قرار می‌گیرد، گفت: «با اینکه در جهان امروز از گزاره‌های اخلاقی زیاد صحبت می‌شود اما در عمل می‌بینیم که عمل کردن به اخلاق در بسیاری از جوامع از احترام و توفیق زیاد برخوردار نیست و به عبارت دیگر اخلاقی عمل کردن دشوارتر از قبل شده است. با اینکه احترام به اخلاق مطلوب همه ماست اما ما هنوز نتوانسته‌ایم به این مطلوب نهایی نزدیک شویم. دلیل این اتفاق این است که بسیاری از فواید زندگی اخلاقی برای مردم جهان ناشناخته مانده است. مردم در عصر امروز به صورت واضح با فواید زندگی اخلاقی آشنا نشده‌اند. انسان‌های بسیاری می‌دانند که در جامعه امروز قانون و تثبیت حقوق اجتماعی برای آنها رفاه و عدالت و آزادی به ارمغان می‌آورد و زندگی روزمره را برای آنها آرام‌تر می‌کند اما مسئله دیگری که در بیشتر مواقع به آن توجه نمی‌شود، روشن کردن فواید زندگی اخلاقی به صورت عملی و عینی در جامعه است.»
وی افزود: «بشر امروز نمی‌داند که احترام و عمل کردن به گزاره‌های اخلاقی می‌تواند روح و روان او را برای تعالی و رشد انسانی مهیا کند حال آنکه حقوق و قانون که رفاه مادی را برای او به ارمغان می‌آورد، فقط جسم او را به آرامش نزدیک می‌کند. دلیل این اتفاق ناخجسته این است که افراد متوجه نیستند که درک بنیان‌های اخلاقی به عوض شدن خود افراد کمک می‌کند اما توجه صرف به‌حقوق فقط ضامن تغییر جامعه خواهد شد. برای اینکه اخلاق در جامعه نهادینه شود باید کارکردهای اخلاقی روشن و واضح شود و مردم طبعات آن را به‌گونه واضح ببینند.»
ملکیان به یکی از دلایلی که عمل کردن به اخلاق در جامعه را دشوار کرده است پرداخته و تصریح می‌کند: «حرکت نخست برای گام برداشتن به سوی اخلاق آن است که مردم در رتبه‌بندی بین روح و جسم به رتبه‌بندی روحی نیز سهمی قائل شوند و آن را مهم درنظر بگیرند. اما این تنها راهکار ترویج یک راه زیست اخلاقی در جامعه نیست. در جامعه‌ای که هزینه‌های عمل کردن به اخلاق بالا باشد و افراد احساس کنند اگر به اخلاق پایبند شوند،دچار ضرر و زیان می‌شوند و امتیازات اجتماعی خود را از دست می‌دهند دیگر نمی‌توانند در جامعه به جایگاه مطلوب خود برسند. اگر چنین رویکردی در یک جامعه نهادینه شود دیگر اخلاقی عمل کردن به مرور زمان به حاشیه رانده شده و از زندگی مردم جامعه دورشده و کمرنگ خواهد شد.»
