جستارهایی در قرآن: نکاتی در باب قصه لوط در قرآن
سعید بانشی*: بنا به روایت قرآن قوم لوط،قومی بودند که لواط می کردند و مورد عذاب خدا واقع شدند. در روایت قرآنی لوط نکاتی وجود دارد که توجه به آن ها به فهم بهتر این داستان کمک می کند. در قرآن آمده است قوم لوط مرتکب عملی می شدند که احدی قبل از آنها آن را انجام نداده است.«وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ أَتَأْتُونَ الْفَاحِشَهَ مَا سَبَقَکُم بِهَا مِنْ أَحَدٍ مِّنَ الْعَالَمِینَ»(اعراف/۸۰) به یقین باید مقصود نوعی خاص از اینگونه مناسبات باشد چرا که در غیر اینصورت آیه دروغ خواهد بود. حتما قبل از قوم لوط هم لواط بوده و انجام می شده است. در اینکه قوم لوط کدام نوع از این مناسبات را مرتکب می شدند می توان از این آیه مدد جست:«وَجَاءَهُ قَوْمُهُ یُهْرَعُونَ إِلَیْهِ…»(هود۷۸)”یهرعون” در بار معنایی خود نوعی توسل به زور را به یدک می کشد. محمد حسین طباطبایی در تفسیر المیزان از راغب اصفهانی نقل می کند:«وقتی گفته می شود(هرع و یا اهرع) معنایش این است که فلان کس را با زور و تهدید به جلو سوق داد» بنابراین عمل قوم لوط نوعی تجاوز به عنف بوده که گویا قبل ازآن ها سابقه ای نداشته است.
لوط برای پیشگری از تجاوز قوم به میهمانانش به مردان پیشنهاد همبستری با دخترانش را می دهد«… قَالَ یَا قَوْمِ هَؤُلَاءِ بَنَاتِی هُنَّ أَطْهَرُ لَکُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَلَا تُخْزُونِ فِی ضَیْفِی أَلَیْسَ مِنْکُمْ رَجُلٌ رَشِیدٌ»(هود۷۸).این پیشنهاد لوط معرکه آرا بین اندیشمندان شده است. برداشت رایج و مشهور این است که منظور لوط ازدواج با دخترانش بوده و اگرچه لفظ ازدواج در آیه وجود ندارد اما شأن پیامبری او جز این را ایجاب نمی کند.این برداشت اما با اشکالاتی روبروست از جمله اینکه مردان هجوم آوردنده به در خانه لوط بسیار بودند و بنا بر تورات دختران لوط دو نفر بوده اند.
دیدگاه دیگری که مطرح شده این است که لوط با توجه به جایگاه نبوت و شأن پیامبری اش دختران و زنان قومش را دختران خود می دانسته و منظورش از دخترانم دختران نسبی اش نبوده است. معتقدین به این نظر به روایتی از پیامبر خاتم اشاره می کنند که گفته من و علی پدران این امت هستیم و به طبع مقصودش پدران معنوی بوده است.این دیدگاه اگرچه ایرادات دیدگاه قبلی را رفع می کند اما غریب به نظر می رسد و با ظاهر آیه همخوانی چندانی ندارد.
به عقیده من دیدگاه صحیح تر این است که بگوییم پیشنهاد لوط جنبه دعوت گرایانه نداشته است.یعنی منظور لوط این نبوده که واقعا از مردان بخواهد با دخترانش همبستر شوند و این را از پاسخی که قوم به لوط می دهند می توان فهمید.قوم لوط در برابر پیشنهاد او می گویند که ما را بر دختران تو حقی نیست.« قَالُوا لَقَدْ عَلِمْتَ مَا لَنَا فِی بَنَاتِکَ مِنْ حَقٍّ…»(هود۷۹). در واقع لوط خواسته به آن ها بفهماند همانگونه که بر اساس نظام ارزشی و حقوقی حاکم بر قوم شما را بر دختران من حقی نیست چون همسر ایشان نیستید بر اساس همان نظام ارزشی و حقوقی بر میهمانان من هم حقی ندارید و نباید به به آن ها تعرضی کنید.
نکته دیگر اینکه همجنسگرایی رایج در قوم لوط با همجنسگرایی امروزه تفاوت دارد. امروزه وقتی از دختر یا پسر همسجنسگرا سخن گفته می شود به این معناست که او به جنس مخالفش میلی ندارد اما مردان قوم لوط بنا به گفته قرآن همسر داشتند.« وَتَذَرُونَ مَا خَلَقَ لَکُمْ رَبُّکُمْ مِنْ أَزْوَاجِکُمْ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ عَادُونَ»(شعرا۱۶۶) همچنین عمل لواط در قوم لوط فراگیر و شمولیت داشت به نحوی که قرآن حتی خوف از تقطیع نسل را مطرح می کند«أَئِنَّکُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجَالَ وَتَقْطَعُونَ السَّبِیلَ…»(عنکبوت۲۹)
و بالاخره اینکه آنچه باعث واقع شدن عذاب الهی بر قوم لوط شد مجموعه ای از گناهان بود از جمله لواط با توسل به زور، همگانی و فراگیر بودن این عمل به گونه ای که خوف از تقطیع نسل وجود داشت و اصرار مردان قوم بر ارتکابشان به این عمل. به همین دلیل هم استناد به این داستان قرآن در جهت تایید فتوای فقهی لواط و همجنسگرایی استنادی غلط است.
* دانش آموخته ارشد الهیات و معارف اسلامی
