احکام مالی اسلام(۲) / بررسی قمار و جزیه

مجید نواندیش: رولت یکی از بازهای محبوب کازینو است. بسیاری از کازینورو ها، یعنی کسانی که به کازینو حتی برای تفریح هم سر می زنند این بازی را انجام می دهند. بازی تشکیل شده از ۳۷ خانه که از ۰ تا ۳۶ شماره گذاری شده است. امروزه قوانین این بازی پیچیده شده اند. اما در ابتدایی ترین نوع حالت آن، ۳۶ خانه به تساوی بین کازینو دار و قمار باز تقسیم می شود. یک خانه هم به رنگ دیگر، اختصاص به کازینو دار می یابد. در این حالت احتمال برنده شدن قمار باز برابر با ۳۷/۱۸ یا ۴۸۶. می باشد. همانطور که می دانید وقتی تعداد وقوع یک فرایند تصادفی در اعداد بزرگ اتفاق بیفتد، شانس برنده شدن برابر با میزان احتمال برنده شدن می شود. کازینو با همان خانه اضافه ای که به خود اختصاص داده است شانس برنده شدن بیشتری نسبت به قمار باز دارد.

مرجع [۱] می گوید هیچ بازی کازینویی احتمال برد قمار باز حتی ۵۰% هم نیست، چون در این صورت کازینو سودی نمی کند. مرجع [۲] بنظر منصفانه به شرح مشخصات کازینوها پرداخته است. این مرجع در ابتدا می گوید در اغلب قمارخانه‌ها بازی‌هایی با دستگاهی به نام اسلات ماشین و یا بازی‌های بر اساس شانس دیگری مثل: رولت ترفند باکارات وجود دارد. بازی‌های دیگری که بر اساس ترفند‌ها و توانایی‌های ذهنی انجام می‌شوند نیز موجود هستند: پوکر و ۲۱. اما تمام این بازیها از جمله باکارات بر اساس قوانین احتمالات ساختاری دارند، که موجب می‌شود صاحب خانه یعنی قمارخانه در تمام زمان برندۀ کلی باشد. وی در ادامه به ترفندهای کازینوها اشاره میکند و می گوید:

اولا شما بر هیچکدام از دیوارهای کازینو ساعت نخواهید دید، آنها گذر زمان را از شما مخفی میکنند.

دوما آنها وظیفه دارند مطمئن شوند، حتما همه حداقل یکبار برنده شدن را ببینند، در کازینو، اگر شخصی در یک بازی برنده شود و پول زیادی بدست آورد، آنها کاری میکنند تا همه آنرا ببینند.

سوما: آنها با کلمه ی “رایگان” شما را تشویق به ماندن میکنند. در کازینوها، حتما یک اتاق برای صرف شام و نوشیدنی، کاملا رایگان وجود دارد.

چهارما:  آنها از ژِتون به جای پول استفاده میکنند. آنها میدانند در ذهن شما “پول” اهمیت زیادی دارد زیرا شما با زحمت آنرا بدست آوردید و تصویر پول را به وضوح میبینید.

پنجما: آنها میدانند شما هرگز محاسباتی انجام نخواهید داد. آنها از بازی هایی استفاده میکنند که به ظاهر از قوانین ریاضی پیروی میکند و به شما طوری تلقین میکنند که اگر خیلی زرنگ باشید میتونید این بازی را ببرید! اما واقعا اینطور نیست و…..

یک پوکر باز در مرجع [۳] چنین گزارش داده است، بعد ۱۵ سال پوکر وطنی و دوسال هولدم منم به یک نتیجه‏هایی رسیدم. اما نتیجه گیری کلی من:

۱- برنده فقط و فقط سایت برگزار کننده بازی هست چون بازیکن میبره و میبازه اما این سایت‏ها با جمع کردن پول میز همیشه برنده هستن.
۲- توی بازی آنلاین شانس خیلی مهمه چون شما به روحیات افراد آشنا نیستین و نمیدونین کی بلوف میزنن و کی راست میگه. از همه مهم تر این که توی بازی آنلاین آدم احمق زیاده.
۳- توی پوکر آنلاین بیشتر از یک دلار در روز نباید پول صرف کرد. اگر ببری خوشحالی، اگر ببازی خیالی نیست. بیشتر باشه اگر یک روز ۵۰۰ دلار ببری مطمئن باش فردا یا پس فردا ۱۰۰۰ دلار میبازی.
           

مرجع [۴] نیز به گزارش تجربه های خود از بازی های قمار پرداخته است. در کامنت ها درباره بازی رولت نوشته اند شما کلا ۳۷ تا خانه برای شرط بندی داری (منظورم اعداد است از صفر تا ۳۶) اما اگر برنده بشی حداکثر ۳۶ برابر پول رو بهت می دهند … رولت آمریکایی که بدتر است چون اونجا ۳۸ تا خونه شرط بندی داری ولی اگه ببری حداکثر ۳۶ برابر بهت می دهند. همین اندک تفاوت موجب میشه کازینو در بلند مدت همیشه برنده باشه. در این مرجع به اعتیاد پیدا کردن به قمار و حریص شدن به بازی بیشتر به دلیل باخت های متوالی نیز اشاره کرده است.

 مرجع [۵] نیز به بررسی کازینوها پرداخته و ذکر می کند در بازی های رولت، بلک جک (بیست و یک) ، پوکر، باکارات و … برتری کازینو نسبت به شرکت کنندگان یک رقم واضح و قابل محاسبه از طرف شرکت کنندگان است.

  امروزه بازارهای تجارت ارز همچون فارکس و… هم وجود دارد، در این بازارها بطور متوسط ۹۰% افراد بازنده هستند و پول خود را از دست می دهند. این بازارها جزء قمار محسوب نمی شوند چون مبتنی بر شانس نیستند. شرط عقل در این بازارها این می باشد که در صورتی که استراتژی ترید برنده ندارید و دریافت کننده نیستید، آنها را ترک نمایید. باز هم تکرار می شود که این بازارها بطور کلی قمار محسوب نمی شوند.

 بنا به حکم فقها شرکت در مسابقات بخت آزمایی یا لاتری هم نوعی قمار دست جمعی محسوب می شود و حرام می باشد[۶] که حکم منطقی محسوب می شود. در این مسابقات، برگزار کننده دریافت کننده اصلی بوده و اکثریت بازنده و مغبون محسوب می شوند. مرجع [۷] به بررسی ریاضی و احتمالاتی سرمایه گذاری و شرط بندی پرداخته است و شباهت های میان بخت آزمایی و بازی های کازینوهای قمار بازی را ذکر کرده است.

 مطمئن باشید تا کازینو، برگزار کننده مسابقات بخت آزمایی و…. برنده اصلی هستند و پول اصلی را آنها در میاورند. در غیر اینصورت تجارت خود را ادامه نمی دهند. متاسفانه امروز سایت های آنلاین شرط بندی، پیش بینی نتایج و … بسیار زیاد شده است. سایت های مختلفی هم وجود دارد که به اصطلاح سعی می کنند تکنیک ها و روش های برنده شدن در بازی های کازینو از جمله رولت را بیان کنند. متاسفانه توهم و آرزوی یک شبه پولدار شدن بسیار فراگیر شده است. امیرالمومنین شاخصه آرزوی مذموم را طولانی بودن آن دانسته اند و با عبارت طول الامل از آن یاد کرده اند. ایشان می فرمایند: ای مردم! من برای شما نسبت به دو چیز بیش از هر چیز دیگری نگرانم: یکی پیروی از هوای نفس و دیگری آرزوی طولانی (اتِّبَاعُ الْهَوَى وَ طُولُ الْأَمَل‏) که پیروی از هوای نفس، آدمی را از پیمودن راه حق باز می دارد و بلندی آرزو، آخرت را از یاد انسان می برد. [۸]

 حکم قمار این می باشد:

شرکت در مسابقات مبتنی بر شانس با پول واقعی، به شرط آنکه احتمال برد انسان کمتر از پنجاه درصد باشد قمار محسوب شده و حرام می باشد.

 طبق این حکم، مسابقات تلفنی و تلویزیونی قرعه کشی و …. که برای شرکت در قرعه کشی که مستلزم پرداخت پول و مایه کسب درآمد برای برگزار کننده می باشد و شانس برنده شدن کمتر از ۵۰% می باشد، نیز به حکم عقل مردود بوده و قمار محسوب می شوند.

 پروردگار می فرمایند:

بدانید و آگاه باشید! معاملاتی در بازارهای سهام، ارز، طلا و غیره که ریوارد به ریسک آنها زیر پنجاه درصد باشد، به حکم عقل مردود و قمار محسوب می شود. تمام. والسلام علی من التبع الهدی.

 در اسلام شرط بندی در مسابقات شتر سواری، اسب سواری و تیر اندازی جایز شمرده شده است. یک طلبه در مرجع [۹] به بررسی این حکم و انتقادات وارده به آن از نظر امروزی پرداخته است. در بخشی از این مقاله گفته شده است  صدر اسلام سوارکاری و تیراندازی ورزش هایی بودند که نقش کاربردی در زندگی روزمره و نیز شرایط جنگی (که جزء لاینفک زندگی آن روزگار بود) داشتند و در نصوص دینی نیز روایاتی برای ترغیب هر چه بیشتر مسلمانان به چنین ورزش هایی وجود دارد و جواز صادر شده برای شرط بندی در این دو مورد نیز در راستای همین ترغیب و تشویق، قابل تحلیل است. انضمام شتر دوانی و نیزه بازی و شمشیرزنی به اسب سواری و تیراندازی با استناد به روایتی از پیامبر (ص) و امام صادق(ع) را هم می توان در همین راستا دانست. 

 به دستور پروردگار حکم جدیدی نیز توسط ملائکه بیان گردید:

شرط بندی در بازی هایی که شرط بندی آنها حلال اعلام شده است ، امروزه حرام اعلام می شود.

 اما نکته ای در رابطه با مسائل حرام اعلام شده و مبحث انسان، مرجع مشروع امر و محدود کردن محرمات به آیه ۱۷۳ سوره بقره اشاره شود. ملائکه از جانب پروردگار می فرمایند:

 بدانید و آگاه باشید، محرمات به دو دسته تقسیم بندی می شوند. آنان که ثابت و لایتغیر هستند و در آیه مذکور ذکر کردید. اما مابقی دستورات اخلاقی می باشند و با گذشت زمان بنا به مصلحت جامعه می توانند تغییر کنند.

 جزیه

 حکم پرودگار که توسط ملائکه بیان می گردد:

جزیه همان مالیاتی است که غیرمسلمانان به حکومت اسلامی بخاطر امنیت یافتن پرداخت می کرده اند. امروزه موضوعیت ندارد. می گویند بخاطر قوانین شهروندی قانون مدنی

 برای ریشه کلمه جزیه دو امکان گفته اند، اول گفته اند جزیه معرب گزیت پارسی به معنی مالیات و خراج است و در اسلام خراجی است که از اهل کتاب گرفته می‌شود تا در قلمرو اسلامی جان و مالشان حفظ شود. جزیه عربی‌شده گزیت )گزید( یفارسی است[۱۰] که در پهلوی به معنای مالیات سرانه به کار می‌رفته‌است. گزیت یا سرگزیت، مالیات نقدی بود که ساسانیان، پیش از اسلام از یهود و نصاری می‌گرفتند[۱۱]. اصل واژه عبری یا آرامی بوده است و از گزیتا به معنی جدایی گرفته شده‌است. دوم گفته اند جزیه از ماده جزاء به معنى مالى است که از غیر مسلمانان که در پناه حکومت اسلامى قرار مى گیرند گرفته مى شود و این نامگذارى به خاطر آن است که آن را به عنوان «جزاء در برابر حفظ مال و جانشان» به حکومت اسلامى مى پردازند. این مطلبى است که از سخنان راغب در کتاب مفردات استفاده مى شود.

 در توضیح دلیل جزیه یکی از دلایل با طرفداری زیاد گفته اند، جهاد و دفاع از دولت اسلامی بر مسلمانان واجب است و بر غیرمسلمانان که در حمایت دولت اسلامی زندگی می‌کنند به‌جای آن جزیه واجب شده ‌است.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]

 هنگامى که «عُبادَه بنِ صامِتْ» فرمانروایان مصر و سایر قبطیان را به دین اسلام دعوت مى کرد، به آنان چنین گفت: اختیار با شماست، خواستید آیین اسلام را با کمال آزادى اختیار کند و اگر نمى خواهید مسلمان شوید، مى توانید جزیه بدهید و تحت فرمان حکومت اسلامى باشید و تا ما باشیم و شما باشید، همه ساله رفتارى با شما خواهیم نمود که طرفین از هم خشنود باشیم؛ ما با شما هم پیمان مى شویم، جان و دارایى شما را حفاظت مى کنیم و هرکس به اموال شما تجاوز کند با او مى جنگیم! [۱۶]

 همچنین در نامه خالد بن ولید به صلوبا (بزرگ مسیحیان( و جمعیتش آمده است: من با شما پیمان مى بندم بر جزیه و دفاع، و در برابر آن شما در حمایت ما قرار دارید و مادام که ما از شما حمایت مى کنیم، حق گرفتن جزیه داریم، والاّ حقّى نخواهیم داشت، این عهدنامه در سال دوازده هجرى در ماه صفر نوشته شد[۱۷][۱۸]

 همچنین گفته اند جزیه بر اثر عواملی ساقط می شود که از آن جمله می توان به ناتوانی حکومت اسلامی در انجام دادن تعهدات خویش، شرکت کردن ذمیان در جنگ و …. اشاره کرد[۱۹][۲۰][۲۱][۲۲].

 امروزه‌ در بسیاری‌ از کشورهای‌ اسلامی‌، از اقلیت های‌ دینی‌ که‌ تابعیت‌ کشور اسلامی‌ را دارند، جزیه‌ گرفته‌ نمی‌شود و طبق‌ قوانین‌ موضوعه این‌ کشور‌ها، آن‌ها مشمول‌ تمامی‌ وظایف‌ و مسئولیت های‌ افراد ملت‌ هستند (مانند خدمت‌ نظام‌ وظیفه‌ و قوانین‌ مالیاتی‌) و وظایف‌ مشترکی‌ با مسلمانان‌ دارند[۲۳]. شماری‌ از فقها و مؤلفان‌ توضیح‌ داده‌اند که‌ با توجه‌ به‌ تداول‌ جزیه‌ پیش‌ از اسلام‌، حکم‌ آن‌ در فقه‌ اسلامی‌، از احکام‌ امضایی‌ است‌.[۲۵] [۲۴]

 امروزه حقوق شهروندی تعریف شده است. نکته قابل توجه این است که حقوق شهروندی به افرادی تعلق می‌یابد که “تابعیت” یک کشور داشته باشند. همچنین باید افزود که حقوق شهروندی، به تابعان یک کشور فارغ از رنگ، قومیت، نژاد، دین و طبقه‌شان تعلق می‌یابد. چنانچه در کشور ما، مسلمان بودن شرط برخورداری از حقوق شهروندی نیست. در واقع این حقوق، رنگ و بویی ملی به خود گرفته و به صفات گفته شده ارتباطی ندارند[۲۶]. از جمله مسئولیت های فردی در حقوق شهروندی، خدمت در ارتش و پرداخت مالیات می باشد[۲۷]

 مراجع

  [۱] https://www.biapoker.com/showthread.php?tid=766

[۲] http://www.asemooni.com/sport/sports/casino

[۳] https://www.balatarin.com/permlink/2009/4/5/1557804

[۴] http://mey-experience.blogspot.com/2015/02/blog-post.html

[۵] http://www.kojabet.com/kojabetwp/%DA%A9%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%86%D9%88-%D9%87%D8%A7/

[۶] https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C

[۷] http://khccsc.ir/logic/copi/ch15/ch15sec3.htm

[۸] نهج الفصاحه، حدیث ۹۳۶

 [۱۰] «گزیت» و «گزید» در لغت‌نامه دهخدا

[۱۱] مسیحیت در ایران، تا صدر اسلام، سعید نفیسی، انتشارات اساطیر، چاپ اول، صفحه ۳۸

[۱۲] https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87

[۱۳] ابن ‌اثیر، النهایه فی‌ غریب‌ الحدیث‌ والاثر، ج‌ ۱، ص‌ ۱۶۲، چاپ‌ محمود محمد طناحی‌ و طاهر احمد زاوی‌، بیروت‌ ۱۳۸۳/۱۹۶۳، چاپ‌ افست‌ قم‌ ۱۳۶۴ ش‌.
 
[۱۴] محمد رشیدرضا، تفسیرالقرآن‌ الحکیم‌ المشتهر باسم‌ تفسیرالمنار، ج‌ ۱۰، ص‌ ۳۴۷، (تقریرات‌ درس) شیخ‌ محمد عبده‌، ج‌ ۱۰، مصر ۱۳۶۹/۱۹۵۰.
  
[۱۵] عبدالکریم‌ زیدان‌، احکام‌الذمیین‌ و المستأمنین‌ فی‌ دارالاسلام‌، ج۱، ص‌ ۱۴۳، بغداد ۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۱۶] https://makarem.ir/main.aspx?lid=0&mid=243059&typeinfo=25&catid=22948

[۱۷] https://makarem.ir/main.aspx?reader=1&pid=61782&lid=0&mid=3838

[۱۸] نقل از تفسیر المنار ج ۱۰ صفحه ۲۹۴

[۱۹] محمد بن‌ محمد مفید، المقنعه، ج۱، ص‌ ۲۷۹، قم‌ ۱۴۱۰.

[۲۰] محمد بن‌ حسن‌ طوسی‌، المبسوط‌ فی‌ فقه‌الامامیه، ج‌ ۲، ص‌ ۱۳، ج‌ ۲، چاپ‌ محمدتقی‌ کشفی‌، تهران‌ ۱۳۸۷

[۲۱] ابن ‌اثیر، النهایه فی‌ غریب‌ الحدیث‌ والاثر، ج‌ ۱، ص‌ ۱۶۲، چاپ‌ محمود محمد طناحی‌ و طاهر احمد زاوی‌، بیروت‌ ۱۳۸۳/۱۹۶۳، چاپ‌ افست‌ قم‌ ۱۳۶۴ ش‌

[۲۲] ابن ‌قیم‌ جوزیه‌، احکام‌ اهل‌ الذمّه، ج۱، ص‌ ۵۰، چاپ‌ صبحی‌ صالح‌، بیروت‌ ۱۹۸۳

[۲۳] رجوع کنید به دهبی‌، ص‌ ۱۱۷؛ طَهطاوی‌، ص‌ ۱۲۹۱؛ شریعتی‌، ص‌ ۲۳۹ـ ۲۴۰؛ کلانتری‌، ص‌ ۱۴۶

[۲۴] رجوع کنید به ابن‌قیم‌ جوزیه‌، قسم‌ ۱، مقدمه حمیداللّه‌، ص‌ ۹۱؛ زحیلی‌، ص‌ ۶۹۳؛ دهبی‌، ص‌ ۱۲۴

[۲۵] http://fa.wikishia.net/view/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87

[۲۶] https://www.chetor.com/30345-%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA/

[۲۷] https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C