کلمه بنون و توجهی ضروری

بنام خدا. از ویژگیهای قرآن با توجه به زمان نزول این کتاب آسمانی ایجاز یا خلاصه گویی در قرآن است. یاران پیامبر در زمان نزول , افرادی امی بودند که اکثریت مطلقی از آنها دارای سواد خواندن و نوشتن نبودند و اقلیتی هم که سواد داشتند , تنها در حد خواندن و نوشتن با حروفی که هنوز بدون نقطه و اعراب بود , سوادی در حد ابتدایی داشتند. بنابراین اکثر آنها آیات را حفظ کرده و برای یکدیگر بازگو میکردند تا محفوظ مسلمانان شود. با وجود همین بی سوادی , به دلیل علاقه بسیاری که به آیات قرآن داشتند , عده کثیری از آنان حافظ کل قرآن بودند. و در نهایت صاحب این افتخار جاوید هستند که پیام الهی را به تمام نسلهای بعدی رساندند. به پشتیبانی از همین یاران پیامبر است , که در آیه ۹ حجر , خداوند با تاکیدات چند باره , از حفظ شدن این کلام برای آیندگان سخن می گوید.

تصور میکنم , با توجه به این وضعیت در اجتماع آن روز مسلمانان , کلام الهی در خلاصه ترین شکل ممکن به پیامبر گرامی اسلام نازل شده است. و به همین دلیل است که در جای جای قرآن تاکید بر تفکر و تعقل در این کتاب بی نظیر شده است. برای مثال در آیه ۱۷ غاشیه , به اندیشیدن در خلقت شتر سفارش میشود. یک تفکر عقلانی بایستی متوجه این امر شود که در اینجا منظور تنها شتر نیست و تاکیدی بر اندیشیدن و تحقیق در خصوص کلیه حیوانات و حتی موجودات دیگر است. در حقیقت آیه ای است برای سفارش به علم زیست شناسی. در آیات بعدی همین سوره میتوان به سفارش به علوم نجوم و زمین شناسی نیز پی برد. و به عنوان نکته ای در پرانتز اینکه چه تعداد از فقهای فریقین به مفاد این آیات از سوره غاشیه , طی ۱۴ قرن گذشته توجه کرده و به آن عمل کرده اند , سوالی است که حدس پاسخ آن زیاد دشوار نیست. از مطلب اصلی دور نشوم که برای درد سیزده قرن بی سوادی و عقب افتادگی جوامع اسلامی , با وجود کتابی همچون قرآن که سراسر آن مملو از سفارش به علم است , باید روضه ها خوانده شود و نوحه ها سر داده شود که بسیار جای اشک ریختن دارد.

از دیگر موارد خلاصه گویی و ایجاز قرآن استفاده از کلمات مردان , پسران و برادران و حذف کلمات زنان , دختران و خواهران در آیات است که تفکری عاقلانه به راحتی متوجه این امر میشود. در آیه ۱۰ حجرات بدون شک از عبارت ” مومنان برادران هم هستند ” به سادگی میتوان فهمید که زنان نیز شامل این عبارت شده و اگر مومنان مذکر برادران هم هستند مومنان مونث نیز خواهران هم هستند. در آیه ۲۲۰ بقره که در مورد یتیمان میفرماید ” در زندگی کنار آنها چون برادران شما هستند ” بدون شک یتیمان مونثی هم هستند که حکم خواهران را پیدا میکنند. در آیه ۳۷ نساء ” مردانى که نه تجارت و نه داد و ستدى آنان را از یاد خدا و برپا داشتن نماز و دادن زکات به خود مشغول نمی‏دارد ” زنان را نیز شامل میشود. و این چنین عباراتی در کتاب کریم بسیار است. بنابراین در آیات این بخش از صحف , در آیه ۴۶ کهف در کلمه بنون , واژه بنات را هم میتوان برداشت کرد. با تشکر.

نویسنده: دریا