پیامداندیشیِ رفتار: وسواس فکری یا فضیلتِ اخلاقی؟

محمدرضا کدیور: آنچه امروز برخی برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا در حوزه بهداشت و ایمنی انجام می دهند وسواس فکری محسوب می شود یا یک فضیلت اخلاقی است ؟ ۱- با محسن به مهمانی رفته ام . میزبان چای آورد . محسن لیوان چای را بر روی لبه مبل قرار داد و مانند همیشه با گرمی و هیجان به…

محمدرضا کدیور:

آنچه امروز برخی برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا در حوزه بهداشت و ایمنی انجام می دهند وسواس فکری محسوب می شود یا یک فضیلت اخلاقی است ؟

۱- با محسن به مهمانی رفته ام . میزبان چای آورد . محسن لیوان چای را بر روی لبه مبل قرار داد و مانند همیشه با گرمی و هیجان به تعریف خاطراتش پرداخت و دیگران هم مشغول خندیدن از تعاریف او . مقابلش نشسته ام و حرص می خورم که مبادا دستش به لیوان برخورد کند. میز را نزدیکش بردم و خواستم لیوان را روی میز قرار دهم . اشاره می کند ، مراقبم !
اما لحظاتی بعد …

  • واااای! شرمنده ، ببخشید !
    دستش به لیوان خورد و چای بر روی فرش و مبل و لباس خودش ریخت . اگر دستش به لیوان برخورد نمی کرد ، تا از منزل میزبان بیرون می رفتیم محسن می گفت : ” تو چقدر وسواس داری ! دارم تعریف می کنم، همه در حال لذت بردن از حرف های من هستند اما تو نگران لیوان هستی ! “
    حال که این اتفاق رخ داده است ، گرچه از صاحبخانه عذرخواهی کرد ، اما از لکه شدن شلوار خودش بیشتر ناراحت است .
    ۲- دیروز با محسن جهت خرید برخی وسائل به سطح شهر رفتیم . برای پارک اتومبیل وارد یک خیابان فرعی شد . سمت چپ خیابان ، ماشین پارک شده است . محسن سمت راست پارک کرد . فضای خالی برای رفت و آمد سایر خودروها کم شد و اگر کسی قصد تردد با اتومبیل داشته باشد ، باید محتاطانه رانندگی کند . محسن نگران است که مبادا در اثر بی احتیاطی سایرین ، اتومبیلش صدمه ببیند ، به همین دلیل آینه آن را جمع می کند.
    به او گفتم : اگر نیاز باشد آمبولانس وارد این کوچه شود ، با توجه به اینکه عرض آمبولانس بیشتر از سایر خودروهاست ، ورودش ممکن نیست .
    بی اعتنایی کرد و گفت : تو وسواس فکری داری ! مگر قرار است که در همین یک ساعت که ما پارک کرده ایم، آمبولانس بیاید ؟!
    ۳- قرار است امروز محسن را به محل کار برسانم . ماشین را از پارکینگ آپارتمان بیرون می‌آورم. محسن می گوید سریع برویم که دیر شده است. کمی باید صبر کنم تا درِ پارکینگ بسته شود. محسن تاکید می کند عجله کن و من موضوع بسته شدن در را مطرح می کنم. می گوید: بسته می شود برو . جوابش می دهم بهتر است صبر کنیم تا در بسته شود ، ممکن است گربه‌ای وارد پارکینگ شود و در این صورت حیوان بیچاره ، ساعت ها در پارکینگ گرفتار می‌شود .
    جواب می‌دهد : گربه؟! گربه کجا بود حرکت کن، تو واقعا وسواس فکری داری! بهتر است به روانشناس مراجعه کنی.

در هر سه داستان فوق با دو تیپ شخصیتی متفاوت روبرو هستیم. نقل کننده داستان ها فردی است که از سوی دوستش متهم به وسواس فکری می شود . اما خودش باور دارد به تاثیر رفتارش بر سایر انسان ها، جامعه و حتی حیوانات حساس است و به پیامدهایِ رفتار می‌اندیشد . در حالیکه دیگران او را متهم به داشتن وسواس فکری کنند ، می توان ادعا کرد نوع تفکر او در خصوص پیامدهای رفتار خودش و دیگران یک فضیلت اخلاقی محسوب می‌شود .
کم نیستند کسانی که این نوع افراد را مورد سرزنش قرار می‌دهند که ” در حال زندگی نمی کنی و با فکر کردن به آینده دچار وسواس فکری هستی.”
محسن هم در مواردی به پیامد رفتارهای خود می‌اندیشد اما تا آنجا که تاثیرِ رفتار بر شخص خودش باشد .
برای تمایز قائل شدن بین وسواس فکری و فضیلت اخلاقی در رابطه با پیامداندیشیِ رفتار می توان شاخص زیر را مطرح کرد:
۱- اگر متعلَّق پیامداندیشیِ رفتار ، صرفا خودِ شخص باشد ، وسواس فکری است .
۲- اگر متعلَّق پیامداندیشی رفتار ، دیگری و جامعه و محیط زیست باشد ، فضیلت اخلاقی است.
از این منظر می توان با شاخص فوق افراد را به سه دسته تقسیم کرد:
-کسانی که به پیامد رفتارهای خود اصلا نمی‌اندیشند.
-کسانی که به پیامد رفتارهای خود صرفا بر اساس منافع/مضرات آن بر خود می ‌اندیشند .
-کسانی که به پیامد رفتارهای خود بر دیگری ، طبیعت و … می‌اندیشند.

این یادداشت در خصوص پیامداندیشیِ رفتار بود و می توان آن را به پیامداندیشیِ گفتار نیز تعمیم داد .

و تبصره : شرطِ طرحِ پیامداندیشی با دیگران رعایت تساهل و تسامح در حد توصیه و پیشنهاد بدون اِعمال خشونت و تحمیل رای، مدّ نظر است .

۰ ۰ آرا
ارزیابی شما
صفحه‌آرایی کتاب و پایان‌نامه

این مطلب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید:

عضویت
اطلاع از
guest

1 دیدگاه
Inline Feedbacks
مشاهده همه ی نظرات
غلامعلی کشانی
اسفند ۲۷, ۱۳۹۸ ۱۰:۴۷ ق٫ظ

بسیار عالی!
آموزنده، هشدار دهنده و کاربردی، و در عینِ حال با بیانی موجز و ساده.

نوشته‌‌ی دیگر شما به اسمِ “آسیب‌شناسیِ اخلاقیِ یک باور؛ به بهانه مواجهه‌های مختلف با کرونا” از همین ویژگی‌ها برخوردار بود.

امیدوارم باز هم از همین نوع تاملات، بدون کم کردن کیفیت، بر روی رفتار روزمره‌ی ما داشته باشید.

بحث های نظری و انتزاعی اگر بی‌درنگ به زندگیِ واقعی و روزمره مرتبط باشند، بسیار لازم‌اند و باعث تامل عملیِ خواننده در خویشتن و رفتار خود می‌شوند.

1
0
دیدگاه خود را با نویسنده و خوانندگان در میان بگذاریدx