آنچه من از جهنم می فهمم
محمد صالحی: وقتی خداوند خود را ” رب العالمین ” معرفی می کند، پس او در همه حال و در هرجا، در حال تربیت مخلو قات خود بوده، چه دنیای زمینی باشد و چه عالم برزخ و آخرت ، و البته که مقصد تربیت هم، جز رشد بسوی کمال نیست. پس عذاب جهنم هدفی جز جبران خساراتی که انسان به خود وارد کرده نداشته و در سرانجام آن چیزی جز جنت خدا و لقا ی حق نیست.
****
آنچه من از جهنم می فهمم
|محمد صالحی*|
۱- جهنم چیست ؟
خداوند میفرماید :
” من یعمل مثقال ذره خیرا یره و من یعمل مثقال ذره شرا یره ۱ “
هر انسانی کوچکترین کار خیر و یا شری انجام دهد ، ( همان را ) خواهد دید .
با مثالی ساده می توان توضیح داد :
جسم ما مانند کاربنی است که روی روح ما گذاشته شده است . و رفتار و اعمال ما ( به سبب ستاریت خداوند ) همچون مداد نامرئیی است که روی آن می نویسیم و نقش می کشیم .
و وقتی مشخص میشود که چه از آب در آمده ، که این کاربن جسم از آن روح جدا شود و از روی آن برداشته شود .
و مفهوم دیدن اعمال ، در آیات فوق ، همین دیدن خود در آیینه بعد از مرگ است . که روح ، شکلی مطابق و در عینیت اعمال ما ، بخود گرفته است . اعمال خوب ما ، تصویری زیبا در روح ما نقش میکنند و اعمال بد ما ، تعینی زشت در روح میگیرند .
بنابراین ، وقتی روح ، از جسم عریان میشود و شخص ، خود را میبیند ، زشتی آن نقش ، امکان ورود و پیوستن او را به زیبارویان و خداصفتان ، از او می گیرد و این چیزی نیست جز همان درد فراقی که چون شکنجه و عذابی جهنم گونه ، او را در خود خورد میکند و فرو می ریزد .
۲- کارکرد جهنم چیست ؟
آنچه از آیات قرآن می دانیم ، انسان در مسیری تا حد خداگونگی و لقای ربوبی در جنت اوست ۲ و بنابراین نقش ناموزونی که در روح او شکل گرفته و چون زنگار و پوسته ای ، آن را در خود فرو برده است ، باید پاک شده و زدوده شود و آنگاه چون برگه ای پاک و صاف ، نقش نوی گیرد و با او ، به اوج خدایی پرواز کند .
و این نکته ظریف ، در آیات متعددی بیان شده که از جمله آنها آیات زیر است :
- لا تبقی و لاتذر لواحه للبشر ۳
هیچ از پوسته ، که روح را پوشانده نخواهد ماند.
- ثم ننجی الذین اتقوا و نذر الظالمین فیها جثیا ۴
سپس متقین را نجات داده و ظالمین را در آن ( جهنم ) بصورت نیم خیز رها می کنیم ( که با زمین گذاردن بارهای سنگین گناه خود ، سبک بار شده ، قامت راست کنند و پای در راه جهت ادامه مسیر کمال الی الحق بگذارند ).
پس جهنم ، نه انتهای راه ، که ایستگاهی است که شخصی جهنمی ، در حالیکه نیم خیز و آماده خروج است ، تحت آتش دوزخ اعمال خود قرار میگیرد تا زنگارهایی که چون پوسته ای روحش را گرفته زدوده شوند .
و آنگاه ، برخاسته به راه ابدیت الیه راجعون برود .
۳- آیا جهنم ابدی است ؟
از آیات بند ۲ ، به اجمال متوجه شدیم که ، جهنم اعمال ما ، فقط یک ایستگاه موقت بین راهی است و هرگز نمیتواند ابدی باشد .
در ادامه ، تفصیلگونه ، آیات دیگری جهت تایید این مهم می آورم :
- · ایستگاه نهایی : حضور در بارگاه ربوبی
افحسبتم انما خلقناکم عبثا و انکم الینا لاترجعون – ۵
آیا گمان کردید شما را بیهوده آفریدهایم ، و بسوى ما باز نمىگردید؟
آیا هدف خداوند از خلقت بشر ، پاداش دادن به اعمال او و تبعا عذاب او بدلیل اعمال بد او بوده است ؟
در حالیکه ،در این آیه و صدها آیه دیگر ، هدف خلقت را رجوع به زیبامکان اولی او ،که جایی جز جنت لقای او نیست ، میداند .
الى ربک یومئذ المستقر – ۶
آن روز قرارگاه نهایى تنها بسوى پروردگار تو است؛
- · هدف : عبودیت و یگانگی با هستی خداوندی
ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون – ۷
من هیچ موجودی را نیافریدم جز برای عبودیت و یگانگی با معبود .
خداوند آنقدر شوق کمال در وجود بشر قرار داده که راهی جز عبودیت که همان رسیدن به کمال و جلوس در بارگاه اوست باقی نمی ماند .
- · کارکرد خداوند : تربیت ربانی بشر
رب العالمین ۸
تربیت کننده همه عوالم وجود .
وقتی خداوند خود را ” رب العالمین ” معرفی می کند ، پس او در همه حال و در هرجا ، در حال تربیت مخلو قات خود بوده ، چه دنیای زمینی باشد و چه عالم برزخ و آخرت ، و البته که مقصد تربیت هم ، جز رشد بسوی کمال نیست .
پس عذاب جهنم هدفی جز جبران خساراتی که انسان به خود وارد کرده نداشته و در سرانجام آن چیزی جز جنت خدا و لقا ی حق نیست .
- · آنچه میماند : وجه الهی است
کل شیئ هالک الا وجهه ۹
هر چیزی از بین می رود مگر آنکه وجهی از وجوه خداوندی باشد .
وقتی که هر چه قرار است مشمول ابدیت ، که صفت ذات اقدس احدیت است شود ، باید وجهی از خداوند باشد ! حال آیا جهنم ، وجهی از ذات احدیت است که تا ابدیت خدایی بماند ؟!
- رحمت خدا بر غضبش رجحان دارد
یا من سبقت رحمته غضبه “ ۱۰
ای کسی که رحمتش بر غضبش سبقت و رجحان دارد .
وقتی که غضب خداوند ، نیز صبغه و رنگ رحمت دارد ، آیا جز شوق بخشش و رحمت از خدا می توان انتظار داشت ؟ حال چگونه می شود که نتیجه این رحمت ، خیر و صلح و کمال و حضور نباشد ؟
- حد عذاب ، متناسب با مقدار اعمال است
فذوقوا العذاب بما کنتم تکسبون ۱۱
پس بچشید عذابی را که متناسب و عینیت اعمال شماست .
وقتی خداوند ، عذاب هر کس را متناسب اعمال او و نتیجه غایی افعال او می داند ، و از طرف دیگر عقوبت آنرا به ازای هر یک گناه ، فقط یک عذاب مرتبط دانسته و همچنین خود را از ظلم به او مبرا می داند ۱۲ ، دیگر ابدی بودن عذاب و جهنم چه معنا می تواند داشته باشد ! وقتی که نه دنیای زمینی ابدی بوده و نه او تا ابدیت در حیات زمینی بوده و گناه کرده است ؟!
نتیجه آینکه خداوند رحمت محض بوده و فیض مطلق ، که با هیچ موجودی سر عناد و انتقام نداشته و هر چه فرمان داده ، جز سوق او بسوی کمال معنوی نبوده است .
در این دنیا هرگاه او را به راه خطا دیده ، با ارسال رسل و الهامات و حتی ایجاد گرفتاریها ۱۳ ، او را به راه فرا خوانده ، باشد که راه گم نکند و خسران و جبرانش سخت گردد و تاخیر در وصل و لقا .
و در آن دنیا نیز ، عذابش فقط تنبیه اوست متناسب با خطا ها و انحرافاتش ، تا برسد آنگاه که زنگارها از روحش زدوده شود ” لا تبقی و لاتذر لواحه للبشر ” و در جاده کمال قرار گرفته ” ثم ننجی الذین اتقوا و نذر الظالمین فیها جثیا ” و راه بسوی حیات ابدی در جوار قرب الهی ۱۴ ادامه دهد ۱۵.
همانگونه که بهشت را مراتبی است تا به تناسب اعمال نیکمان ، در هر غرفه که شان ماست قرار گرفته ۱۶ ، راه کمال را از آنجا ادامه داده تا به کی شان حضور در بارگاه ربوبی بدست آوریم و شادان از آن همه یگانگی و وصال .
۴- پس دلالت ” خالدین فیها ” چیست ؟
همه آنچه در این هستی انجام میشود از دایره قانونمندی که همان مشیت الهیست خارج نبوده و نتیجه هر کار ، عینیتی است که در آن محقق میشود .
و از آنجا که خداوند ، رحمت و رحمانیت و غفاریتش ، عام بوده و حتی غضبش ، رنگ و سبقه رحمت دارد ، لذا در آیات متعددی از جمله آیه زیر ، خلود در آتش را با اراده خود کاهش می دهد :
قال النار مثواکم خالدین فیها الا ما شاء الله ان ربک حکیم علیم – ۱۷
آتش جایگاه شماست ؛ جاودانه در آن خواهید ماند ، مگر آنچه خدا بخواهد ، پروردگار تو حکیم و داناست.
دو نکته قابل توجه در این آیه :
- میگوید جایگاه شما خلود در آتش است ، مگر آنچه که خدا بخواهد که او حکیم و علیم است . نگفته ” من شا ” ، بلکه گفته است ” ما شا ” . که شائبه تفاوت گذاشتن بین افراد را بوجود نیاورد ، بلکه خواسته که بگوید من خدای دانا به اعمال شما ، بر اساس حکمت و هدف خود از خلقت ، این حکم را تغییر میدهم .
- با توجه به آیات مختلف و بحث فوق ، جهنم همان حالت انسانهایی است که نتوانسته اند قوای وجودی خود را فعلیت بخشند و در مسیر کمال الی الله قرار گرفته باشند ، لذا تا زمانی که اثر هر یک از این حالات از بین نرود که بتواند وارد مرحله بعدی جهت بازسازی حالات دیگر شود ، در آن حالت میماند که این امر همان خلود در آن حالت جهنمی است .
( بنابراین خلود ، توقف در زمان نیست ، بلکه ماندن در حالات نفسانی انسان است تا زمانی که امکان خروج از آن را بیابد ۱۸ )
و طبق این آیه ، خداوند می تواند ، به دلیل علم و حکمت و رحمانیت خود ، تغییر در این حالات را تسریع نماید .
و از طرف دیگر ، در آیاتی از قرآن ، بعد از کلمه ” خالدین فیها ” ، جمله ” ما دامت السماوات و الارض ” را بکار برده که مفهوم حصر و حد زمانی از آن افاده میشود .
فاما الذین شقوا ففی النار …… خالدین فیها ما دامت السماوات و الارض .. ۱۹
امّا آنها که بدبخت شدند ، در آتشند؛ ….. جاودانه در آن خواهند ماند ، تا زمانیکه آسمانها و زمین برپاست ؛ مگر آنچه پروردگارت بخواهد ! پروردگارت هر چه را بخواهد انجام مىدهد!
به آن معنا که تا آنگاه که ” سماوات و زمین ” باقی باشد، جهنمیان مشمول جهنم اعمال خود خواهند بود و شاید ” زمین ” ، مرحله زمینی دنیایی رشد بشر و ” سماوات ” مراحل تعالی آسمانی بشر است تا به مرحله خلد و جنت لقا برسد .
بنابر این بعد از طی کردن این مراحل رشد ، هر انسانی راه به منتهای راه که جنت لقاست میابد و آنجا در حضور حضرت رحمانی در حالیکه هر دو شادانند و مسرور ، به ابدیت خداوندی پیوند میخورد .
یا ایتهاالنفس المطمینه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه فادخلی فی عبادی وادخلی جنتی – ۲۰
تو اى روح آرام یافته ! به سوى پروردگارت بازگرد در حالى که هم تو از او خشنودى و هم او از تو خشنود است ، پس در سلک بندگانم درآى ، و در بهشت من وارد شو ! .”
۵- آیه ” لایموت فیها و لایحیی ” چه میشود ؟
خداوند در این آیه ، به صراحت اعلام میدارد که جهنم مکان مرگ و نابودی کسی نیست :
انه من یات ربه مجرما فان له جهنم لا یموت فیها و لا یحیى ۲۱
هر کس در محضر پروردگارش خطاکار حاضر شود ، آتش دوزخ براى اوست ؛ در آن جا، نه مىمیرد و نه زندگى مىکند!
و این بهمان دلیل است که هیچ انسانی برای فنا خلق نشده و تنها آنچه باقی میماند ، باور به بقای همه بشریت است و این بقا و زندگی ، از جنس خداوندی است و قطعا ، جهنم جایی برای حیات نیست .
بنابراین هر انسان جهنمی ، پس از طی کردن دوره پاکسازی روح خود از زنگارهای دنیایی ، از آن رها شده و راه بسوی ابدیت بهشتی پیش خواهد گرفت و گویی دوباره زنده شده و زندگی آغاز کرده است .
۶- آیه ” اقرا کتابک کفى بنفسک الیوم علیک حسیبا ” ۲۲ به چه مفهوم است ؟
( و به او مىگوییم : ) خودت کتابت را بخوان ، کافى است که امروز ، خود حسابگر خویش باشى!
خداوند با اعلام اینکه کتاب اعمال تو ، بدست خودت سپرده میشود ، دقیقا همان بیان بند ۱ را تکرار کرده که ، شکل آخرتی روح تو ، همان عینیت اعمال دنیایی توست ، و این بیان ، گویی سپردن نامه هرکس به دست خود اوست .
و اینکه میفرماید ، خودت اعمالت رامحاسبه کن و حکم صادر کن ، چیزی جز ظهور نتیجه این نقش و شکل آخرتی روح برای هر شخص نمیباشد و قطعا ، شخصی که شکل نازیبا و ناهمگونی از خود ایجاد و تصویر کرده و آرایشی بس زشت بر چهره خود نمایان کرده است ، جایی برای ورود در بهشت و همراهی زیبارویان بهشتی برای خود نمیبیند که بخواهد ورود کند ، مگر آنکه جایی بیابد و این آرایش و نقش را بزداید و چقدر سخت است این زدودن ، وقتی که این آرایش ، غلیظ تر و آن نقش ، ناهمرنگتر و بیقواره تر باشد .
*. فوق لیسانس الکترونیک، مدرس دانشگاه و کارمند صنعت
زیرنویسها :
۱- سوره زلزال آیات ۷ و ۸
۲- بقره آیه ۱۵۶ ( انا لله و انا الیه راجعون )
۳- سوره مدثر ،آیات ۲۸ و ۲۹
۴- سوره مریم ،آیه ۷۲
۵- سوره مومنون ،آیه ۱۱۵
۶- سوره قیامت – آیه ۱۲
۷- سوره ذاریات – آیه ۵۶
۸- سوره های فاتحه ،آیه ۱ – یونس ،آیه ۱۰ و …
۹- سوره قصص ،آیه ۸۸
۱۰- دعا ی جوشن کبیر – ۱۹
۱۱- سوره اعراف ، آیه ۳۹
۱۲- من جائ بالسیئه فلا یجزی الا مثلها و هم لایظلمون – سوره انعام ،آیه ۱۶۰
۱۳- الذین اذا اصابتهم مصیبه قالوا انا لله و انا الیه راجعون – سوره بقره ،آیه ۱۵۶
۱۴- لم یدخل الجنه من لم یولد مرتین – امام معصوم (ع) به نقل از عیسی (ع) – کتاب رازهای رستاخیز ، غفارزاده ، ص ۱۱۶ ( کسی وارد بهشت نمی شود مگر آنکه دوبار متولد گردد – یکبار تولد از مادر که وارد حیات زمینی شده و آماده فعلیت بخشیدن به قوای ذخیره الهی در وجود خود شده و دیگرتولد ، تولد از گناهان یا انتقال از قید و بندهای گناهان که تولد حقیقی است و مردان حق در همین دنیا به آن دست یافته و لیکن گنهکاران پس از مرگ و فراغت از جسم ، در عالم دیگر به عذاب ها دچار تا از بار گناهان ، موت حقیقی حاصل و تولد دوباره و حیات ابدی در بهشت برین الهی عطا گردد . )
۱۵- مرحوم دولابی : فی مقعد صدق عند …. آنجا آخر راه و مرحله کمال انسان است . ص ۵۹ طوبای محبت ۲
۱۶- لکن الذین اتقوا ربهم لهم غرف من فوقها غرف … – سوره زمر ،آیه ۲۰
۱۷- انعام ۱۲۸
۱۸- کتاب رازهای رستاخیز – غفارزاده ص ۴۷۰
۱۹- هود ۱۰۷
۲۰- سوره فجر،آیه ۲۷
۲۱- طه ۷۴
۲۲- اسرا آیه ۱۴
سبقه غلط است صبغه درست است.
———
با تشکر از تذکر شما.