در نبردِ با «نبرد من»!
محمد صادقی: ۱.چندی قبل برای نوشتن مقاله‌ای درباره زندگیِ باشکوه «آلبرت شوایتزر» در جستجوی کتاب و مقاله و… بودم. آلبرت شوایتزر، فیلسوف، پزشک، موسیقی‌دان و نویسنده بزرگی است که پس از پایان تحصیل در رشته‌های فلسفه و الهیات و در حالی که در موسیقی نیز توانا و چیره‌دست بود و می‌توانست با شهرتی که به دست آورده بود، زندگی خوب و سرشار از لذتی را در اروپا داشته باشد، برای کمک به مردم محروم و کاستن از رنج و درد آنان، راهی آفریقا می‌شود.
از همان روزی که آلبرت شوایتزر تصمیم بزرگ خود را با دوستان و نزدیکان‌اش در میان می‌گذارد، با واکنش‌های تندی روبرو می‌شود زیرا دوستان او، این تصمیم را مساوی با پشت‌کردن به زندگی و چشم‌پوشیدن از موقعیتی می‌دانستند که او در زمینه علم و هنر به دست آورده بود. ولی شوایتزر مصمم بود و البته این تصمیم بزرگ مانع نشد که پژوهش‌های علمی و نویسندگی را کنار بگذارد. خودش پزشکی و همسرش (هلن برسلو) پرستاری خواند و با دستانی خالی اما قلبی سرشار از عشق به انسان‌ها و با وجود دشواری‌هایی که می‌تواند آدمی را به ستوه آورد و فلج کند، سرانجام بیمارستانی در گابن راه‌اندازی کرد و با وفاداری به آرمان‌های دوران کودکی و نوجوانی خود به زندگی‌اش معنا بخشید… خلاصه اینکه، برای یافتن کتاب، مقاله یا هر منبع دیگری (که به فارسی منتشر شده باشد) ناکام ماندم و همان کتابی (حماسه آلبرت شوایتزر نوشته آنیتا دانیل) که سال ۱۳۳۹ ترجمه و منتشر و سپس تجدیدچاپ شده، تنها منبع بود که آن هم اکنون در کتابفروشی‌ها موجود نیست! موضوع را با دوستی عزیز که در فرانسه زندگی می‌کند در میان گذاشتم. می‌گفت آنجا کتاب‌های پرشماری درباره زندگی، اندیشه و آثار شوایتزر منتشر می‌شود و حتی برای گروه سنی کودک و نوجوان هم کتاب‌های جذابی وجود دارد تا با اندیشه‌های آموزگار «احترام به زندگی» آشنایی یابند.
۲.چندی قبل در روزنامه ایران گزارشی با نام «معیار انتخاب کتاب چیست؟!» منتشر شده بود و در آن اشاره شده بود که کتاب «نبرد من» و به‌طور کلی کتاب‌هایی که درباره هیتلر است فروش قابل‌توجهی در ایران دارد. اکنون اگر در قفسه‌های کتابفروشی‌ها جست‌وجو کنیم، این کتاب (با ۵ ترجمه) و همچنین آثاری درباره افرادی همچون؛ لنین، چه‌گوآرا و… کم‌وبیش در دسترس هستند. اما در همین قفسه‌ها چند کتاب درباره چهره‌هایی مانند گاندی، مادر ترزا، الکساندر دوبچک، واسلاو هاول، مارتین لوترکینگ، هانا آرنت، ویلی برانت و… وجود دارد؟ مساله این است که تجددخواهان، روشنفکران و نواندیشان ما توجه چندانی به این شخصیت‌ها و اندیشه‌های‌شان نداشته و ندارند و بنابراین آثاری از آنها و یا درباره آنها کمتر ترجمه و شناسانده می‌شود. آیا ناآشنایی با زندگی و اندیشه‌های نیک زنان و مردان صلح‌گرا، آموزگاران احترام به زندگی و سخنگویان اندیشه عدمخشونت، برای جامعه ما و بویژه کودکان و نوجوانان ما خسارت‌آور نبوده و نیست؟
شوربختانه به نظر می‌رسد که روشنفکران و نواندیشان ما درباره موضوع و مفهوم «زندگی»، «معنای زندگی»، «احترام به زندگی» و… چندان که باید حساسیت نداشته‌اند و شاید نخواسته‌اند ما را به اندیشیدن درباره بدیهیات فرابخوانند تا مبادا وقت‌مان تلف شود! اما در این میان، مصطفی ملکیان، روشنفکر‌ی است که با کوشش‌های ارجمند و هدفمند خویش و در غیابِ آموزش‌های لازم برای «زندگی»، با توضیح‌ها، تحلیل‌ها و تفکیک‌ها و تقسیم‌بندی‌های دقیقی که همواره انجام می‌دهد، ما را به اندیشیدن درباره «زندگی خوب، زندگی خوش و زندگی ارزشمند»، «معنای زندگی»، «زندگی اصیل»، «اصلاح فرد و بهسازی آینده» و… فرامی‌خواند و خوشبختانه برخی از این گفتارها در کتاب «در رهگذار باد و نگهبان لاله» منتشر شده و در دسترس است… شوخی تلخ و دردناک روزگار ما این است که کوشش‌های روشنفکرانه و نیک‌خواهانه وی، که بخشی از آن با طرح پرسش و چون‌وچراهایی در زمینه‌های مختلف (برای نمونه موضوع هویت ایرانی) معنا می‌یابد، به جای نقد و پاسخ‌هایی مستدل، با خشم و خروش و خشونت‌ورزی افرادی مواجه می‌شود که اگر سازه‌های ذهنی و فکری‌شان پنبه‌ای نباشد، دلیلی وجود ندارد که در برابر نسیمی (پرسشی) این‌گونه دچار تزلزل، بداخلاقی و ناسزاگویی شوند!
درج نخست: روزنامه ایران،۲۴ مهرماه
یکی از چهره های شاخصی که در شمار چهره های مورد نظر نویسنده ی محترم است و گمنام مانده است در چشم ایرانیان, کسی است به اسم خان عبدالغفار خان لقب او “گاندی سرحدّی” یا “گاندی مسلمان” است.یکی از یگانه پارسایان سکولار و البته اخلاق مند مسلمان در زمان گاندی بوده که با وسعت نظری جهانی , قرآن را با حقوق بشر و دموکراسیِ مدرن تماما سازگار دید و پیش از هر ادعایی، با بی خشونتی در این راه خود، گام برداشت.او اهل ایالت سرحدّ پاکستان بود که اکنون، زادگاه طالبان و … است. در دوران خود گاندی، ارتش بی… مطالعه بیشتر»
دوست گرامی تقصیر روشنفکران نیست که جنین شده است. مردمی که دچار بحران هویت هستند در هیتلر و چه گوارا دنبال هویت می گردند. جناب ملکیان هم در عرصه تشویق به اندیشیدن در مورد زندگی تنها نیست چندان هم مورد خشم قرار نگرفته است.
شاید تجملات فرهنگی و ضروریات اقتصادی و …. از راه اصلاحات سیاسی میگذرد و لذا فعالیت سیاسی را میتوان زیرمجموعه یا پیش نیاز همان اقدامات فرهنگی و زندگی اصیل و … قرار داد. امثال جناب دکتر شوایتزر و … بواسطه اختیارات و آزادیهای دیپلماتیک مشرف به آفریقا و آسیا میشوند وگرنه چیکار می خواستند بکنند؟!در ثانی شاید حضرات حکمای سیاسی و علمای سرمایه‌داری هر کدام با قطاری از آقازاده های ( اعم از حلال و حرام زاده ) ، چندان هم بدشان نمی آید که مردمان سرگرم مکیدن سماق فرهنگی بوده و کاری به دلخوشی آنها نداشته باشند که همانا… مطالعه بیشتر»
با سلام و عرض ادب، افتخار دارم که به چند تن بزرگواری که شما نویسنده ی محترم, جناب آقای صادقی، به آنان اشاره کرده اید، در نوشته هایم پرداخته ام. کتاب گاندی گونه ای زندگی به شوایتزر هم می پردازد. همین عکس بالا و یک عکس دیگر با شرحی بسیار شورانگیز همراه می شود.نوشته ای مستقل در پیوست کتاب به اسم شفقت فراگیر باز به زنده یاد شوایتزر می پردازد.نوشته ی بلند “آغوش درمانی” به مادر ترزا می پردازد. و با افتخار, سه کتاب از ترجمه های این کمترین, به گاندی نظر دارد، یا نوشته ی خود اوست. و واسلاو… مطالعه بیشتر»