روش شناسی تحقیق در علوم انسانی- ۱

چکیده ی جلسه ی  1390/10/1 از درسگفتارهای استاد ملکیان درباره روش‌شناسی تحقیق در علوم انسانی: روش شناسی یعنی راه هایی برای دست یافتن به پاسخ برای پرسش و یا پرسش ها. برای یافتن پاسخ، از پنج روش و فعالیت علمی می توانیم استفاده کنیم. اما بدانیم که روش هریک از راه های پنجگانه با یکدیگر متفاوت است.

شش فعالیت علمی را باید از یکدیگر تفکیک کرد:

۱-تحقیق: در تحقیق، محقق می خواهد شخصا سوالاتش را پاسخ دهد

۲-تتبع: محقق با جستجو در فراورده های گذشتگان، در پی یافتن پاسخ به پرسش هایش برمی آید.

۳-نقد: وقتی است که من پاسخ پرسش را می دانم. اما کسی می خواهد بگوید نه تنها پاسخ را نمی دانی بلکه نمی دانی که پاسخ را نمی دانی.( جهل مرکب)

۴-دفاع: این فعالیت علمی در مقابل نقد می نشیند. من در برابر نقد، از دانسته هایم دفاع می کنم.

۵-گفت و گو: وقتی است که من و دیگری از پاسخ هایی که داریم چندان راضی و خشنود نیستیم و می خواهیم در فرایند گفت و گو، پاسخ های مان را اصلاح کنیم.

۶-مذاکره: فقط در علومی که مرتبط با عمل است مطرح می شود. در این جا صدق و کذب به میان نمی آید بلکه مصلحت و مفسدت، مطرح می شود.

علم در چهار معنا:

۱-علم در معنایی که قدما به کار می بردند و آن انکشاف، ظهور و جلوه ی واقعیت در نزد عالم است. از این رو علوم را به دو دست تقسیم می کردند: الف) علم حضوری و ب) علم حصولی. علم حصولی هم به دو دسته ی تصور و تصدیق قابل تقسیم است. و هم چنین تصورات و تصدیقات به نوبه خود به بدیهی و غیر بدیهی تقسیم می شوند.

۲-علم به معنای . knowledge. در این معنا علم یعنی معرفت قضییه ای و معرفت به یک سری قضایا و گزاره ها.

۳-علم به معنای دیسیپلین. دیسیپلین یا رشته های علمی

۴-علم به معنای علم تجربی sciences .

مجموعه ی علومی که با روش تجربی سروکار دارند در دسته بندی چهارم قرار می گیرند مثل فیزیک، شیمی، و…. روان شناسی، جامعه شناسی و….

شیوه ی تقسم یندی علوم :

ابتدا علوم را از طریق روشی که برای شناخت واقعیت دارند،صورت بندی می کنیم. سپس  تمامی آن دسته از علومی را که از یک روش برخوردارند، از طریق موضوعات آنها تقسیم می نماییم. به عنوان مثال، علومی را که از روش تجربی استفاده می کنند در یک گروه جای می دهیم. و به همه ی آنها علم تجربی اطلاق می کنیم. در این جا فیزیک و شیمی و روان شناسی و جامعه شناسی و… قرار می گیرند.

در گام دوم، علوم تجربی را با توجه به موضوع شان صورت بندی می کنیم. در این حالت است که ما با دو دسته علم تجربی مواجه می شویم: علوم تجربی طبیعی و علوم تجربی انسانی.

 * تهیه و تلخیص توسط علی زمانیان