ارزش داوری اخلاقی چگونه ممکن است؟

پیش از این مقاله ایی تحت عنوان «چیستی احساس» نوشته ام. یادداشت حاضر پیرامون تبعات آن مقاله در حوزه ی اخلاق، منش اخلاقی و ارزش داوری اخلاقی است. و به این پرسش می پردازد که اگر انسان به آن معنایی که اشاره شد آزاد است، پس اخلاق چیست؟ همچنین این موضوع را بررسی خواهم کرد که آیا آن نوع نگاهی که در آن مقاله ارائه شد، عمل اخلاقی را آسان می کند یا خیر.

فهم عامه دلیل عمل ضد اخلاقی را در نهاد جست و جو می کند. به عنوان نمونه از آن جایی که انسان میل جنسی دارد، خیانت می کند. یا از آن جا که نیاز به امنیّت دارد، دروغ می گوید. وقتی نهاد وجود نداشته باشد. وقتی لذّت چیزی جز طرح انجام شده نباشد. و احساسات انسان انتخابی باشند، آن گاه عمل اخلاقی تسهیل خواهد شد. زیرا هیچ نیروی غریزی ما را به سمت عمل ضد اخلاقی هل نمی دهد.

با این حال مشکلی را حل کردیم و مشکل ها افزودیم! اگر انسان یک ذات نیک و سرشت اخلاقی ندارد، پس ارزش داوری اخلاقی چطور ممکن است؟ یا به عبارت بهتر اخلاق چیست؟ پاسخ به این پرسش یکی از مشکل ترین پرسش هاست. امّا تا جایی که می دانم، اخلاق مجموعه ایی از باید ها و نباید ها، مجموعه ایی از طرح هاست. طرح در عالم واقع وجود ندارد. طرح همواره طرح کسی است. از این رو برای راه بردن به چیستی اخلاق باید بپرسییم که اخلاق طرح چه کس یا کسانی است؟ و همچنین باید مشخص کنیم که طرح یا طرح های اساسی اخلاق کدام اند. منظور از طرح اساسی آن نوع طرحی است که بتوان از طریق آن بقیه ی طرح های اخلاقی را استنباط کرد.

من خوش دارم که اخلاق را همچون طرح همه ی بشریّت در نظر بگیرم. به همین دلیل می بایست به باید ها و نباید های اخلاقی با دیدی ژرف تر بنگرم. چون برخی از آن ها فقط منافع صنفی خاص یا گروه و طبقه ایی معیّن هستند. بنابراین این دست طرح های به اصطلاح اخلاقی را می بایست از اخلاق بیرون بگذارم.

گمان می برم هدف از اخلاق کاهش رنج باشد. اما پیش از این اشاره شد که رنج همان طرح انجام شده است. آیا اخلاق به این معنا به معنای کاهش فردیت نیست؟ دقیقا همین طور است. «اخلاق همان از پی طرحی همگانی رفتن است».

به طور کلی می توان چنین بیان داشت که «چیستی احساس» عمل اخلاقی را تسهیل کرده است. ولی از سوی دیگر این مشکل را پیش می کشد که ارزش داوری اخلاقی چطور ممکن است. یا به عبارت بهتر اخلاق چیست؟ در پاسخ می توان گفت «اخلاق یک طرح همگانی است».

۰ ۰ آرا
ارزیابی شما
صفحه‌آرایی کتاب و پایان‌نامه

این مطلب را با دوستان خود به اشتراک بگذارید:

عضویت
اطلاع از
guest

0 دیدگاه ها
Inline Feedbacks
مشاهده همه ی نظرات
0
دیدگاه خود را با نویسنده و خوانندگان در میان بگذاریدx