ملکیان: رشد هرمنوتیک ناشی از دیدگاه منظرگرایی است
در نشست علمی «هرمنوتیک و تفسیر قرآن» که روز ۲۷ آذرماه سال جاری در دانشگاه قم برگزارشد، استاد «مصطفی ملکیان» به ایراد سخن پرداخت. وی در این نشست گفت: وقتی سخن از تفسیر میگوییم باید بدانیم که در زبان فارسی، عربی و … که معادلهای تفسیر در آن به کار میرود، تفسیر به سه چیز گفته میشود. تفسیر گاه نام یک فرآیند است و گاهی فرآورده و گاهی نام یک روش….
امروزه رشد هرمنوتیک و علاوه بر آن اقرار عمومی به اهمیت آن ناشی از دیدگاه منظرگرایی است و اگر کسی قائل به آن نباشد، علم هرمنوتیک به معنای امروزی جا پیدا نمیکند و به همان معنای قدیم میشود.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، در نشست علمی «هرمنوتیک و تفسیر قرآن» که روز ۲۷ آذرماه سال جاری در دانشگاه قم برگزارشد، استاد «مصطفی ملکیان» به ایراد سخن در این رابطه پرداخت و گفت: وقتی سخن از تفسیر میگوییم باید بدانیم که در زبان فارسی، عربی و … که معادلهای تفسیر در آن به کار میرود، تفسیر به سه چیز گفته میشود. تفسیر گاه نام یک فرآیند است و گاهی فرآورده و گاهی نام یک روش.
ملکیان گفت: برای مثال کسی که آواز میخواند، سه پدیده دارد: یکی عملی که توسط دستگاههای صوتی خواننده انجاممیشود که این یک فرآیند است. علاوه بر این فرآیند، فراوردهای دارد؛ یعنی همان آوازی که به گوش شنوده میرسد، خود آواز فراورده است. اما سومین بخش، مجموعه اصول و قواعدی است که خواننده آن را رعایتمیکند.
نویسنده کتاب «مهر ماندگار» گفت: در تفسیر این سه مرحله باید تفکیک شود: اول فرآیند است، زمانی که با متن مواجهمیشویم، چه متن مکتوب و چه متن ملفوظ، یک فرآیندی در درون شکوفا میشود و تدریجاً بسط پیدا میکند و این فرآیندی است که میتوان به آن تفسیر گفت.
وی افزود: نتیجه این فرآیند هنگام مواجهه من با متن است. آنچه که من از متن حاصلمیکنم، فرآورده است که این هم تفسیر است و تفسیر المیزان فرآورده علامه در مواجهه با متن است و سوم آنکه فرآورده چگونه تفسیر شد که این روش تفسیر کردن، خودش تفسیر است.
ملکیان افزود: اما در زبانهای مختلف به هر سه مرحله گفتهشده، تفسیر میگویند. فرآیند، همان هنر هرمنوتیک است و علم هرمنوتیک همان روش تفسیر است، اما سومین امر، فلسفه هرمنوتیک است که در واقع مربوط به خود فهم است.
وی گفت: هرمنوتیک به معنای علم، به هرمنوتیک در معنای هنر و فلسفه هم گفته میشود؛ چرا که هم به ناظر و هم به عامل نظارت دارد.
وی در رابطه با رشد هرمنوتیک تصریحکرد: امروزه رشد هرمنوتیک و علاوه بر آن اقرار عمومی به اهمیت آن ناشی از دیدگاه منظرگرایی است و اگر کسی قائل به آن نباشد، علم هرمنوتیک به معنای امروزی جا پیدا نمیکند و به همان معنای قدیم میشود.
ملکیان خاطرنشان کرد: هرمنوتیک از زمانی رشدکرد که فرهنگ بشر با منظرگرایی رشدکرد؛ یعنی به هیچ جایی از ناکجا نمیتوان نگاهکرد و از آنجایی که نگاه میکنی، خود جایی است برای نگاه کردن. پس نکته اول آن است که از ناکجا به جایی نمیتوان نگاهکرد و نکته دو آنکه به همین دلیل هیچ کدام از رأیها، رجحان بر دیگری ندارد، حال یکی از این چیزها متن است و هر فرد، از جایی به آن متن نگاه میکند و شامل مراحل ذهنی و روانی او میشود که وقتی اینگونه باشد هرمنوتیک رشد میکند.