از پلۀ مذهب تا کوچۀ شک؛ زیست جهانِ اسپینوزا و سپهری

سروش دباغ
سروش دباغ: در این جستار تطبیقی برآنم تا زیست‌جهان اسپینوزا و سپهری را حول چهار محور «فلسفه ورزی»، «مواجهۀ با متن مقدس»، «نیایش» و «شادی درونی» به بحث گذارم. برای درک بهترِ این چهار محور، خوبست، در ابتدا زیست معنویِ این دو سالک مدرن را مرور کنیم.  

الاهیات روشنفکری دینی/نسبت سنجیِ میان تجربۀ دینی، معرفت دینی و کنش دینی

سروش دباغ
سروش دباغ: مقدمه: مدتهاست در این اندیشه‌ام که ساحات مختلف دین و نحوۀ ارتباط آنها را با یکدیگر، در قالب مدلی درآورده و سویه‌های مختلف آن را تبیین کنم. در این مقاله می‌کوشم، با تفکیک میانِ «تجربه دینی»، «معرفت دینی» و «کنش دینی» از یکدیگر، مدل الاهیاتیِ پیشنهادی خود را…

نواندیشی دینی، متن مقدس و خشونت

سروش دباغ
question_answer۲ دیدگاه
سروش دباغ: چندی پیش، مقالۀ «روشنفکری دینی و مسئله شر»، نوشتۀ محمدرضا نیکفر را در سایت «رادیو زمانه» خواندم. به نظرم، خطاهای چندی در تحلیل ایشان دربارۀ حدود و ثغورِ کند وکاوهای روشنفکرانه و دین اندیشانۀ جماعت ِموسوم به نواندیشان دینی و روشنفکران دینی به چشم می‌خورد. در سطور پیش…

به دنبال روزآمد کردن دین نیستیم

سروش دباغ
question_answer۱۸ دیدگاه
سید هادی طباطبایی: دکتر سروش دباغ از آن دست متفکرانی است که هم دلبسته سنت دینی است و هم به دستاوردهای جدید بشری توجه دارد. وی بر این باور است که می‌توان میان این دو موازنه‌ای برقرار کرد و اندیشه‌هایی به ارمغان آورد که هم خرَد را بنوازد و هم…

خودسازی و تهذیب نفس نزد روشنفکران

سروش دباغ
سروش دباغ: در میان نواندیشان دینی مرحوم شریعتی کتابی تحت عنوان «خودسازی انقلابی» دارد. ایشان در آن کتاب دقیقا از همین‌ترمینولوژی استفاده کرده‌اند. افزون بر شریعتی، در دهه‌های ۳۰، ۴۰ و ۵۰ شمسی، گفتمان چپ اعم از چپ دینی و غیر‌دینی، بر قصه خودسازی باطنی به معنای تهذیب نفس با…

ملکیان، ذات گرایی و نگرش غیر تاریخی

سروش دباغ
question_answer۱۴ دیدگاه
سروش دباغ: سلام عرض می کنم خدمت خوانندگان محترم. در ابتدا باید بگویم که شخصاْ برای جناب ملکیان بسیار احترام قائلم و سالهاست توفیق آشنایی از نزدیک با ایشان را دارم. ایامی که در ایران بودم، مکرراً خدمتشان می رسیدم، ایشان نیز برای ایراد سخنرانی و شرکت در جلسات متعدد…

بازخوانی الاهیات مطهری و سروش

سروش دباغ
 سروش دباغ: زمانی که با یک متفکر مواجه هستیم، خصوصاً متفکرانی که در حوزه‌های مختلفی سخن گفته‌اند، برای بهتر فهمیدن مراد ایشان و احراز آنچه در تفکر و نظریه ‌پردازی مد نظرشان بوده، باید نظامی را سامان بخشید. در آن نظام، امور محوری را از امور غیرِ محوری تفکیک کرد…

«روشنفکری دینی» و روشنفکران دینی

سروش دباغ
 سروش دباغ: دربارۀ حدود و ثغور مفهوم «روشنفکری دینی» و یا نواندیشی دینی در دو دهۀ گذشته مباحث نیکو و رهگشایی در فضای اندیشگی طرح شده است. مطابق با تلقی متعارف از این مفهوم، روشنفکری دینی هم‌عنان با روشنفکران دینی است.[۱] به تعبیر دیگر، دایرۀ مصادیقِ مفهوم روشنفکری دینی متشکل…

تطور «امر متعالی» در منظومه سپهری

سروش دباغ
سروش دباغ:  « تطور  ” خدا  ” در منظومه سپهری» عنوانی بود که برای بحث در این جلسه انتخاب کرده بودم. دلیل انتخاب این موضوع انسی است که من با هشت کتاب سپهری دارم و فکر می­کنم بصیرت­هایی، هم از حیث نظری و هم از حیث احوال وجودی و معنوی،…

ارتداد در ترازوی اخلاق

سروش دباغ
 سروش دباغ: آیا می‌توان جان کسی را که تغییرعقیده و دین داده است، گرفت و او را از نعمت حیات محروم کرد؟ اگر یک مسیحی به هر علت و دلیلی دین خویش را تغییر دهد و مسلمان شود، کثیری از مسلمانان و فقها به او خوش آمد می‌گویند و با…

از تجربۀ نبوی تا رؤیای رسولانه

سروش دباغ
 سروش دباغ: در این مقاله می‌کوشم، با عنایت به آثار مختلف سروش دربارۀ وحی، سویه‌های مختلفِ این طرح نوین وحی‌شناسانه را از یکدیگر بازشناخته، مؤلفه‌های هر یک را برشمارم. به‌علاوه تلاش می‌کنم با صورتبندیِ سنخ استدلال‌های ایشان در این جستارهای گوناگون، راه نقد مدّعیات و استدلال‌های او را نشان دهم.…

بازخوانی تطبیقیِ کویریات شریعتی و هشت کتاب سپهری

سروش دباغ
 سپهری و شریعتی هم‌عصر بودند و کمابیش در یک افق زمانی زندگی می‌کردند. سپهری متولد ۱۳۰۷ بود و شریعتی ۱۳۱۲، سهراب ۱۳۵۹ از دنیا رفت و شریعتی ۱۳۵۶. سپهری متعلق به خطه کاشان بود و شریعتی در سبزوار به دنیا آمد. کاشانی هم که در نوشته‌های سپهری به آن اشاره…

در باب آشنایی ایرانیان با فلسفه تحلیلی

سروش دباغ
 دکتر سروش دباغ: به لحاظ تاریخی، آشنایی ما ایرانیان با فلسفه مغرب زمین چنان که برخی از مورخان و اساتید فلسفه نظیر کریم مجتهدی نوشته اند، به اواسط دوران قاجار و آشنایی برخی از شاهزادگان با متون فلسفی بازمی گردد. این آشنایی احیانا با برخی از نوشته های دکارت و…

مجتهد شبستری و ایمان شورمندانه

سروش دباغ
 سروش دباغ: ۱. محمد مجتهد شبستری یکی از چهره‌های مهم و تأثیرگذار روشنفکری دینی پس از انقلاب است که در باب نسبت میان دین و جهان جدید بسیار اندیشیده است. او در کسوت متألهی که هم دلی در گرو سنت دینی دارد و هم در دستاوردهای کلامی‌ـ فلسفی جهان جدید…