مصطفی ملکیان: اگر بخواهیم در آوار انبوهی از اطلاعات دفن نشویم چاره یی جز هرس‌کردن جنگل اندیشه‌ها نداریم. دست‌کم اگر نمی‌توانیم اندیشه درست را در جنگل اندیشه‌ها بنشانیم، می‌توانیم اندیشه‌های غلط را بزداییم. علی‌الخصوص وقتی که بدانیم در جامعه‌یی زندگی می‌کنیم که بسیارند کسانی که اگر باور کاذبی را به…

 مصطفی ملکیان: بر مبنای اخلاق باور، باید میزان دلبستگی به‌ یک عقیده، با میزان ادله‌ای که آن را تایید می‌کنند، متناسب باشد. اخلاق باور، مستقل از شاخه‌های دیگر اخلاق است. اگر آن را مبنا قرار دهیم، باید بدانیم چقدر شواهد و قراین به سود ‌یک عقیده وجود دارد. آنها می‌توانند…

 مصطفی ملکیان: در بحث از تفکر نقادانه نخست بهتر است بدانیم که تفکر نقادانه یا تفکر نقدی یا سنجش گرانه اندیشی به کدام یک از حوزه‌های معرفتی در علوم انسانی ربط پیدا می‌کند. آنچه ما از آن به عنوان دیسیپلین (discipline) تعبیر می‌کنیم با تمام رشته‌هایی سروکار داریم که به…

 سخنرانی استاد مصطفی ملکیان در نشست نقد و بررسی کتاب «راهنمای تفکر نقادانه» به تاریخ ۳۰/۷/۹۲ (بیشتر…)

 مصطفی ملکیان: ۴-۲ تعریف‌های نظری (theoretical): تعریف‌هایی هستند که در این تعریف‌ها یک نظریه پشت تعریف خوابیده است. تعریف‌های نظری در درون خودشان لااقل به دو دسته قابل تقسیم‌اند. (لااقل برای این است که یک دسته‌ی سومی را هم کسانی برای تعریف‌های نظری گفته‌اند.) (بیشتر…)

مصطفی ملکیان: ۲-تعریف‌های مفهومی (intensional): عبارت است از مجموعه‌ی اوصاف (خواص) و فقط مجموعه‌ی اوصافی که در اطلاق لفظ بر شیءای مدخلیت دارند. این با مفهوم اندکی تفاوت می‌کند ولی خیلی قریب‌اند. این تعریف یعنی تعریفی که از راه مجموعه اوصاف صورت بگیرد. البته اینکه می‌گوییم «مجموعه اوصاف و فقط…

 مصطفی ملکیان:  1-2. تعریف‌های مصداقی لفظی. یعنی مصداق را از راه لفظ نشان بدهیم. تعریف‌های مصداقی لفظی یک موارد استعمالی دارند معمولا متفاوت با موارد استعمالی که تعریف مصداق‌های غیرلفظی دارند. تعاریف از این مقوله خودشان ممکن است اهداف مختلفی را تعقیب کنند. یعنی به یک هدف این تعاریف گفته…

 مصطفی ملکیان: اول نکته‌ای که در نقد اندیشه‌ها اهمیت دارد واضح کردن الفاظ و مفاهیمی است که در یک اندیشه استعمال می‌شود. البته ما در واقع وقتی با نقد اندیشه دیگری سروکار داریم، همیشه با الفاظ سروکار داریم و بنابراین وقتی گفته می‌شود روشن شدن الفاظ و مفاهیم، در تفکر…

 مصطفی ملکیان: تصویر دیگر از نظام‌سازی تصوری است که مبدع‌اش اسپنسر فیلسوف انگلیسی در قرن نوزدهم است. ایشان از نظام‌سازی فلسفی یک چیز دیگری را مراد می‌کرد. به تعبیر او، جهان هستی مثل یک کیک مهمانی است که علوم و فنون مختلف آن را در میان خودشان تقسیم کرده‌اند. یک…

 مصطفی ملکیان: نظام فلسفی دو رکن اساسی دارد. رکن اولش این است که مبتنی بر چند تا اصل موضوع باشد و رکن دومش این است که جواب هر سؤال، مصرحاً یا مقدراً در این نظام باشد.از وایتهد به این طرف، هیچ کدامشان نمی‌خواهند نظام بسازند. از این نظر هم هست…

 مصطفی ملکیان: ۴. قسمت چهارم در تحقیق فلسفی نظام‌سازی است. گاهی از آن تعبیر می‌کنند به systematization یعنی نظام‌سازی. و امروز بیشتر می‌گویند «شأن سازنده‌ی فلسفه» و گاهی هم می‌گویند «شأن ترکیبی فلسفه». سازنده را در برابر constructive به کار می‌برند و ترکیبی را در برابر synthetic. معنایش این است…

 مصطفی ملکیان: مرحله‌ی سوم مطالبه‌ی دلیل است. مطالبه‌ی دلیل همه وقت برای چه صورت می‌گیرد؟ چرا ما در تحقیق فلسفی از طرف مقابل دلیل می‌خواهیم؟ به خاطر اینکه یک وقتی «ترجیحات فردی» یا «عقائد گروهی» در استدلال رخنه نکنند زیرا این دو به حال استدلال فلسفی مضرند. (این دو تا…

 مصطفی ملکیان: کار دومی که یک فیلسوف می‌کند کشف پیش‌فرض‌هاست. پیش‌فرضِ خودِ این سخن این است  که هیچ سخنی نیست الّا اینکه متکی بر یک سلسله پیش‌فرض‌های ناگفته است و این پیش‌فرض‌ها معمولاً مضمرند یعنی معمولاً در مقام بیان اظهار نمی‌شوند. به تعبیر یکی از فیلسوفان غربی، اینها سطرهای سفید…

 مصطفی مکلیان:  تفکر نقدی یک دانش هویتاً عقلی است. یعنی روشِ تحقیقش فلسفی است. اما روش تحقیق فلسفی را، در باب تفکر نقدی،‌ باید کمی تخصیص داد. یعنی چه؟ خواهم گفت که امروزه وقتی گفته می‌شود تحقیق فلسفی چه اهدافی مد نظر است و بعد عرض می‌کنم که از بین…

 مصطفی ملکیان: نکته‌ی مقدماتیِ دوم این است که آن بخش از تفکر نقدی که به معرفت مربوط می‌شود در میان معرفت‌ها یک معرفتِ تولیدکننده نیست، بلکه مصرف کننده است؛ یعنی تفکر نقدی از حاصلِ دستاوردهای چند علم به دست آمده است؛ خودش علم مستقلی مثل فیزیک نیست. دانشی است مثل…